سوالات رایجی که والدین می خواهند پاسخ آن را بدانند(قسمت چهارم):
1-فرزند من همیشه با کودکانی که سنشان کمتر از خودش است همبازی می شود و این موضوع مرا نگران می کند. ایا نگرانی من بی مورد است؟
نگران این نباشید که فرزندتان با کودکان کوچکتر یا بزرگتر از خود بازی میکند، زیرا این اتفاق معمولاً برای بسیاری از کودکان با «نقصتوجه- بیشفعالی» رخ میدهد. از انجایی که کودکان بیش فعال رشد مغزشان حدود 3 سال کمتر از همسالانشان است در نتیجه ممکن است این همبازیها نسبت به ناپختگی اجتماعی کودک شما صبر و تحمل بیشتری داشته باشند. اما اطمینان حاصل کنید که این کودکان رفتارهای خوبی دارند و تأثیر مثبتی بر فرزندتان میگذارند.
2-به خاطر شیطنت های فرزندمان مجبور شده ایم حتی ارتباط مان را با اقوام و دوستانمان قطع کنیم. آیا این کار ما درست است؟ چگونه می توان رفتار کودک بیش فعال را در خارح از خانه کنترل کرد؟
واقعیت این است که کودکان به علت ابتلا به اختلال بیش فعالی قادر به کنترل خودشان نمی باشند و نمی توانند یک جا بنشینند و توقع اینکه تحرک نداشته باشند و آرام باشند از توان آنان خارج است. آنها درواقع نمی توانند بنشینند نه اینکه نخواهند؛ بنابراین درخواست برای رفتاری که از کنترل آن ها خارج است، غیر منطقی است.
به طور معمول واکنش کودکان بیش فعال و کم توجه در موقعیت های جدید و در برخورد با افراد ناآشنا اینگونه است که تا زمانی که با موقعیت یا فرد جدید آشنا شوند آرام و کم تحرک اند اما با گذشت زمان، وقتی که در آن شرایط احساس راحتی کنند تحرک و بی قراری شان شروع می شود.
بهترین راه این است که زمان حضورتان را در موقعیت های خارج از خانه کاهش دهید. این کودکان از بدو ورود به هر موقعیتی تحرک شدید ندارند و تا حدود 45 دقیقه اول قادر به کنترل خود و حرکاتشان هستند، بنابراین اگر شما زمان حضورتان را در این محدوده زمانی قرار دهید و با شروع تحرک کودک موقعیت را ترک کنید، هم کمتر نیاز دارید که به کودک تذکر دهید و هم مجبور نیستید ارتباطتان را با اقوام قطع کنید. فقط کافیست ارتباطتان را بجای ساعت های طولانی با فواصل زیاد، به ساعت های کم با فواصل کم تبدیل کنید. مثلا در موقعیت هایی مانند اتاق انتظار مطب دکتر بهتر است با کودک همراه شوید و به او حق بدهید که ساعات طولانی نتواند منتظر بماند. در این فاصله او را سرگرم نگه دارید تا گذشت زمان برای او سخت نباشد. تذکر دادن به کودکی که چرا نمی توانی مثل ما بشینی، توقعی بی جا و غیر منطقی است و فقط موجب پرخاشگری و کاهش اعتماد به نفس فرزندتان می شود.
3-بهترین شیوه برخورد با کودکان بیش فعال و کم توجه چگونه است، نرمش یا سخت گیری؟
بهترین شیوه برخورد با کودک بیش فعال لطافت و مهربانی، همراه با قاطعیت و جدیت است. به نحوی که هم کودک نوازش و محبت فرد کنترل کننده را دریافت کند و احساس ارزشمندی نماید و هم اینکه نتواند از لطافت و نرمش او سوء استفاده نماید و سعی در کنترل خود داشته باشد.
4-تحرک بسیار زیاد فرزندم باعث شده مدام به او تذکر بدهیم که دست به چیزی نزند، چطور می توانم رفتار او را کنترل کنم؟
والدین برای اینکه تحرک و رفتار های کودکشان را کنترل کنند مجبورند به طور مرتب به او تذکر بدهند، این اتفاق رابطه آنان و فرزندشان را خراب می کند و تنها باعث لجبازی بیشتر او می شود. باید توجه داشت که تحرک زیاد کودکتان در اثر شیطنت یا نافرمانی نیست که با تذکر دادن کنترل شود، یک نیاز روانی است. بنابراین کنترل زیاد آن غلط است و به معنی سرکوب کردن نیاز اوست. شما باید سعی کنید به جای کنترل کودک، محیط زندگی او را کنترل کنید. بهترین کار این است که وسایل قیمتی و شکستنی و خطرناک از جلوی دست کودک جمع شود تا تحرک زیاد او در خانه موجب صدمه زدن به خودش و محیط نشود. بطور طبیعی با فراهم کردن محیطی آرامش در خانه تان می توان به وسیله شیوه های کنترل رفتار، بخشی از رفتار های کودک را نیز کنترل کرد.
5-چگونه کودکم را تشویق کنم تا به تشویق عادت نکند و باج نگیرد ؟
یکی از اصولی که در تشویق کردن بر آن تاکید می شود این است که تشویق بلافاصله بعد از رفتار صورت گیرد. همچنین اگر تشویق به طور پیوسته در مدت طولانی ادامه یابد باعث می شود والدین نگران شوند که کودک عادت کند برای هرکاری تشویق دریافت کند یا باج بگیرد. برای جلوگیری از این وضعیت باید به این نکات توجه کرد؛ اول اینکه والدین نباید در یک زمان چندین رفتار کودک را از طریق تشویق کنترل کنند، بلکه یکی از رفتار های کودک که بنظر والدین از درجه اهمیت بیشتری برخوردار است را انتخاب کنند و استفاده از تشویق را تنها درمورد آن رفتار انجام دهند. دوم برای اینکه والدین بلافاصله پس از انجام رفتار کودک را تشویق کنند و هم کودک عادت به باج گیری نکند، بهتر است بجای استفاده از جایزه به کودک امتیاز داده شود و پس از جمع آوری چندین امتیاز جایزه بگیرد. اگر کودکی در گرفتن پاداش تعیین کننده باشد یعنی او بگوید که در صورت دریافت جایزه کاری انجام می دهد اسم این رفتار باج گرفتن است. بنابراین والدین نباید تحت هیچ شرایطی با این رفتار موافقت کنند. درواقع همیشه والدین باید تعیین کننده ی رفتار و میزان پاداش باشد نه کودک.
6- من و همسرم برای کنترل تحرک کودک و انجام تکلیف هایش از تشویق استفاده می کنیم اما نمی دانیم تا کی باید اینکار را ادامه دهم ؟
برای شروع تقویت یک رفتار ابتدا به صورت پیوسته در مقابل هر بار انجام رفتار، باید تشویق صورت گیرد اما پس از گذشت زمان، وقتی رفتار مورد نظر تا حدودی جزء عادات رفتار کودک شد، می توان به جای پاداش پیوسته، از پاداش متناوب استفاده کرد. یعنی اینکه فقط بعضی از دفعاتی که رفتار مناسب از کودک سر می زند پاداش صورت می گیرد و پس از مدتی می توان فاصله انجام رفتار تا ارائه پاداش را افزایش داد. با اینکار رفتار کودک همچنان ادامه می یابد اما هرگز نباید تا زمانی که ان رفتار تبدیل به عادت نشده است، تشویق را قطع کرد زیرا همه ما رفتارهایمان را بخاطر پاداشی که دریافت می کنیم ادامه می دهیم، ولی می توان پس از شکل گیری رفتارمناسب، از پاداش به صورت متناوب تصادفی، یا تشویق کلامی استفاده کرد. منظور از پاداش تصادفی این است که پاداش باید پراکنده و نامنظم صورت گیرد بطوری که قاعده ای برای پاداش وجود نداشته باشد و کودک همیشه منتظر باشد که شاید این دفعه تشویق خواهد شد.
7-ما با هیچ روش قابل کنترلی حتی از طریق تشویق هم نمی توانیم تحرک فرزندمان را کنترل کنیم چکار باید بکنیم ؟
علت این که شما نتوانستید از طریق تشویق، کودکتان را کنترل کنید عدم اثر بخشی تشویق در مورد کودکان بیش فعال نیست بلکه علت آن درست اجرا نکردن اصول تشویق و تقویت رفتار می باشد. چنانچه اصول تشویق درست به کار نرود اثر بخشی آن ها نیز کاهش می یابد . برای اینکه تشویق باعث اثربخشی شود، باید این اصول را به دقت رعایت کرد :
- در درجه اول کودک باید قادر به انجام کارهایی که از او می خواهید باشد. چنانچه درخواستی از کودک داشته باشید که او نتواند با سعی و تلاش هم آن را انجام دهد، کودک از به دست آوردن تشویق منصرف می شود. به عنوان مثال از کودک بیش فعال نمی توان انتظار داشت تکالیفش را بدون اینکه یکبار هم از جای بلند شود، انجام دهد چون این کودکان به خاطر ابتلا به این اختلال قادر نیستند زمان طولانی را در جای خود بمانند، بنابراین استفاده از بهترین تقویت ها نیز باعث نمی شود که آن ها این کار را انجام دهند. ولی چنانجه از آن ها خواسته شود در حین انجام تکلیف کمتر از جایشان بلند شوند برای آنها شدنی تر است و همکاری نیز می کنند.
- باید کاری که از کودک خواسته می شود بطور کامل و روشن برای او مشخص شود تا او به دقت بداند در قالب چه رفتار هایی جایزه دریافت خواهد کرد. دادن دستور العمل های کلی، کودک را سردرگم می کند و باعث می شود رفتار مورد نظرتان را انجام ندهند. به عنوان مثال وقتی می خواهید کودکتان به صورت منظم تر تکلیفش را بنویسد و در حال نوشتن تکلیف جایش را ترک نکند، باید به او بگویید اگر در حال نوشتن 3 بار بیشتر جایش را ترک نکند پاداش دریافت می کند و چنانچه دفعات ترک موقعیت به 4 برسد پاداشی دریافت نمی کند، در این شرایط کودک به دقت توجه می کند. پس از اینکه کودک رفتار مورد نظر را انجام داد بلافاصله پاداش دادن باید صورت گیرد، چنانچه بین انجام رفتار و ارائه پاداش فاصله زیادی بیافتد، اثر آن کمتر می شود.
- نباید از پاداش های بزرگ و گران قیمت استفاده کرد. باید کودک را عادت دهیم تا به پاداش های کوچک قانع باشد. استفاده از پاداش های بزرگ تنها توقع کودک را افزایش می دهد. تنها زمانی کودک پاداش می گیرد که رفتار درخواست شده را به دقت انجام دهد نه اینکه با انجام بخشی از آن یا با خواهش و تمنا پاداش صورت بگیرد. در غیر این صورت کودک یاد می گیرد بجای انجام رفتار های درخواست شده، با چانه زدن پاداش دریافت کند. و هیچگاه نباید پاداش قبل از انجام رفتار صورت گیرد.
- آنچه به عنوان پاداش در نظر گرفته می شود باید برای کودک خوشایند باشد و دور از دسترس باشد تا به اندازه کافی برای تلاش او انگیزه ایجاد کند. در ابتدا برای شکل دهی به رفتار به ازای هر بار انجام رفتار پاداش صورت می گیرد و با گذشت زمان که کودک به انجام رفتار عادت کرد، از فراوانی ارائه پاداش کاسته شود.
دیدگاهتان را بنویسید